Россий — шуко йылман калык, тушто улшо 190 йылме гыч латкудытшо финн-угор йылме тӱшкаш пура. Нунын коклаште — марий йылмат. Мемнан книгагудо пашаеҥ-влак «Финн-угор калык-влак» лӱман  этнографий шагат-шамычым ямдыленыт. Нуно лудшо-влакым финн-угор т ӱшкаш пурышо калыкын историйже, тӱвыраже, илыш-йӱлаж дене палдарат. Шукерте огыл 9-ше номеран школын 11 классыштыже тунемше-влак коми ден мордва калык нерген мутланеныт.

Кеч-могай калыкын акрет курымла гоч толшо тӱвыраже мыланна таче шкенжын ожнысо илыш-йӱлаж нерген каласкала. Могай нуно калык лийыныт — коми ден мордва? Тукым вожышт кушеч тӱҥалеш? Кузе иленыт да илат? Тиде да ятыр моло йодышлан вашмутым мультимедийный презентацийым ончымеке пален налаш лийын.

Коми калык икмыняр тӱшкалан шелалтеш: зырян, ижем, кольский ижем, зюздин, язьвин да коми-пермяк-влак. Нуно кумда Йӱдвел чодыра коклаште илат. Садлан ожнысек пушеҥге дене кылдалтше сомылым шуктен илат. Сурт-оралтыштат, тӱрлӧ арверыштат пу гыч ыштыме лийын.

Йӱдвелын йӱштыжлан кӧра тусо кажне гаяк айдеме портышкемым йӧрен, коваштым ийлен моштен. Коми калыкын кугезе тукымжо тӱнямбал культурышкат кугу надырым пыштен. Мутлан, шанчызе-влакын мутышт почеш, икымше ечым лачак коми калык ыштен.

Кызытсе пагытлан ятыр йӱлаже мондалт толеш. Но коми калык-влак иквереш илаш тыршат, лачак тидыже нунылан ожнысо йӱлам арален кодаш полша, поян тӱвырам кушкын толшо тукымлан кода.

Мордва – эн шуко чотан финн-угор калык. Тудо  эрзя ден мокшалан шелалтеш. Нуно йылме шотыштат, йӱла кучымо шотыштат ойыртемалтыт.

 Таче Мордовий финн-угор калык-влакым чумырышо рӱдер-влак радамыште улеш. Саранскыште Российысе финн-угор калык-влакын Ассоциацийжын рӱдерже верланен, тыгак  финн-угор калык-влакын Поволжский тӱвыра рӱдерже пашам ышта.

 

 

---