«Книга – воштончыш, чӱчкыдынрак тушко ончал».

Калыкмут

 Таче книга шӧрлык-влак ятыр у сылнымут дене пойдаралтыныт. Шуко книга кокла гыч сайракшым кузе ойырен мошташ? Самырык лудшо ден кӱлешан книгам кузе ваш ышташ? Кызытсе автор-влакын сай книгашт дене палдараш манын, книгагудышто «Сай книган шагатше» обзор-презентаций лийын. 

Кумдан палыме марий литератор Юрий Михайлович Артамоновын юбилейже вашеш книгагудышто «Кайык ӱжын ужата» ончер-шарнымашым ямдылыме.

Юрий Артамонов – марий сылнымут тӱняште ик эн талантан писатель семын палыме. Тудо — ятыр книган авторжо, Олык Ипай лӱмеш кугыжаныш премийын лауреатше, СССР писатель ушемын еҥже. Ю. Артамоновын книгаже-влак Казахстаныште, Мордовийыште, Удмуртийыште савыкталтыныт. Писатель тӱрлӧ жанр дене пашам ыштен: драматический, лирический, документальный, юмористический да сатирический произведений-влакым возен. Шке творчествыштыже Юрий Михайлович калык ойпогым моштен кучылтын, садлан тудын возымо йылмыжат муро гай йоҥга.

Писатель икшыве-влакымат монден огыл. Нунылан ятыр ойлымашым пӧлеклен да «Ямде лий» газетыште, «Пионер йÿк» («Кече») журналыште, «Эрвий» альманхыште савыктен. Ю.А. Артамонов «Изи Вичу» (1976), «Тарля кован кудывечыже» (1992) да моло сборникымат ош тӱняш луктын. Тений писательын шочмыжлан 80 ий темеш. Ме тудым порын шарнена да лудшына-влакым творчествыж деке уэш пӧртылаш ӱжына.

Книгагудыш пагален ӱжына!

1818 ий 4 апрельыште английский писатель, йоча-влаклан приключенческий роман-влакым возышо Томас Майн Рид шочын. 200 ий эртен гынат, «Капитан Майн Рид» книган авторжо  самырык тукым коклаште тачат палыме да йӧратыме.

Майн Ридым ни школышто, ни университетыште огыт туныкто гынат, тудым сылнымутым йӧратыше-влак моткоч сайын палат.

«Охотники за скальпами», «Квартеронка», «Морской волчонок», «Оцеола – вождь сименолов», «Вольные стрелки», «Белый вождь» да ятыр моло романже-влак чын лийше событий негызеш возалтыныт, вет автор 1846-1848 ийласе Мексиканский войнам шке шинчаж дене ужын.

Нине изданий да эше вес книга-влакымат апрель тылзе мучко мемнан книгагудышто «Майн Ридын кышаж дене» лӱман книга ончерыште муын кертыда.

«Всадник без головы» — М. Ридын эн чапланыше произведенийже. Кодшо курым покшелне Техасыште ыштыме преступленийым почмо сюжет лудшо еҥым пытартыш слог марте сымыстарен шога. Йӱдым кудалше вуйдымо имнешке деч чылан лӱдыт. Кӧ тудо? Шинчалан койшо чон, ия але айдеме? Те але огыда пале? Книгам почса да пален налза!

Пеле-пула толашыл ом чокие,

А пӱтынь ямым чон денак айлен

Да шижын тыйын ӱжара гай вийым,

Марий йылмем, мый тый денет ойлем!

Калык поэт Г.Л. Сабанцевын (творческий псевдонимже Ояр) 60 ияш лӱмгечыж вашеш краеведений пӧлемыште «Шӱмсавыш» лӱман книга ончерым сӧрастарыме. Тушко авторын илышыж ден творчествыж нерген каласкалыше литературым чумырымо. А марий поэзийым йӧратыше-влаклан Геннадий Оярын у почеламутшо-влакым лудаш сай йӧн уло.

Геннадий Леонидович — Марий Эл Республикын сулло журналистше, Россий писатель ушемын еҥже, «Чытамсыр курым», «Нумалтыш», «Шӱмсавыш», рушла савыкталтше «Всполохи сердца», «Светом единым» сборник-влакын авторжо. Шке почеламутлаштыже Г.Ояр лудшо-влак дене тыглай мутланымашым тарвата, кудыжо кажне еҥлан пеш лишыл да шерге: йӧратымаш, шочмо вер, еш, икшыве нерген… Да эреак — порылык, умылымаш кумыл дене пырля. 

Кушкын толшо тукым яра жапым кузе эртара? Шуко ятыр йодыш самырык ончылно шога. Кузе йолташ-влакым муаш? Кӧ лияш? Чын йӧратымашым муаш манын, мом ыштыман? Лудаш кумылдымо-влаклан могай книгам темлыман?

Самырык еҥлан книга сай йолташ лийын кертеш. Кажне айдеме шканже келшыше произведенийым лудаш ойыра. Тиде — чоным тарватыше классический литератур але шонаш таратыше кызытсе сылнымут. Ятыр книга коклаште чонлан келшышыжым ойыраш «У книга-влакын компасше» лӱман сылнымут обзор полшен кертеш. 

Книгагудыштына Йоча книга арня «Книгам йӧратыше-влакын отрошкышт путешествий» лудмо акций дене мучашлалтын. Тудо лудшына-влак коклаште  шукертак пагалымашым сулен.

Тиде кечын № 76-шо номеран йочасадысе икшыве-влакым Н. Носовын «Приключения Незнайки и его друзей» йомакысе герой-шамыч вашлийыныт. Герой-влакын рольыштым книгагудын ӱшанле лудшыжо-влак — Тимофеев Аким, Солдатов Илья, Ибрагимова Венера да молат — шкак модыныт. Нуно йолташышт-влакым книгам йӧраташ ӱжыныт.

Йомак — умбак, мый — тембак,

Шелше кӱмыж — коҥгамбак!

          Йомак – уш-акылым пойдарыше негыз. Весела да шӱлыкан, шучко да оҥай йомак-влак мыланна изи годсек палыме улыт.

«Детство» лӱман Психолого-педагогическйи рӱдер гыч «Ромашка» группын воспитанникше-влак икымше гана книгагудыш толыныт да Йоча книга арнялан пӧлеклалтше оҥай мероприятийыште участвоватленыт.  «В тридесятом царстве» лӱман интеллектуальный лото йоча-влакым йомак тӱняшке коштыктен.

Нуно йомакын шочмыж нерген пален налыныт. Викторинысе йодыш-влаклан вашмутым пуымеке, икшыве-шамыч «Сестрица Аленушка и братец Иванушка», «Гуси-лебеди», «По щучьему велению», «Морозко» да моло йомак-влакымат шарналтышт.

Ятыр видео-йодыш ден тушто-влаклан вашештымек, йоча-влак изирак пӧлек дене палемдалтыныт.