6 октябрьыште марий литературын классикше Сергей Григорьевич Чавайнын шочмыжлан 130 ий темын. Тудын творчествыже ятыр шӧрынан. С.Чавайн — ятыр почеламутын, ойлымашын, повесть ден пьесын авторжо.
Ме тендам С. Чавайнын икмыняр произведенийже дене палдарена.

«Шонаш сай, шонен муаш эше сайрак!»

калыкмут

Тушто-влак пеш акрет ийла гычак толыныт. Йомак семынак нунат ик еҥ деч вес еҥ дек кусненыт. Тушто-влаклан вашмутым пуаш манын, уш-акылым сайынак пудыратыман. Садлан тудым еҥ-влак чоянрак чоҥаш тыршеныт. Нуно тӱткылыкым шуараш, тӱняумлымашым вияҥдаш полшат. А те туштым йӧратеда? Туге гын, ме тендам Йомак пӧлемыште вераҥдыме «Кушто ила тушто?» книга ончерыш пагален ӱжына.

Те тыште руш калык тушто дене пырля тачысе пагытлан келшыше тушто-влакымат муыда. Нунын полшымышт дене пырля те шкендамат, йолташдамат терген кертыда.

Эн пӱсӧ  уш-акылан лудшо-влакым

 «Туштым луд — вашмутым му» модыш вуча!

Чын вашмутлан изи лудшо-влакым СЮРПРИЗ вуча!

               Книгагудыш пагален ӱжына!    

1 октябрь — Илалше еҥ-влакын тӱнямбал кечышт. Тиде кече коча-кована-влакланлан тау шомакым ойлаш эше ик сай амал. Мемнан деке толшо изи уна-влак «Нылле уныкаже лийын кован» лӱман интерактивный урокышто лачак коча-кова-шамыч нерген мутланеныт, модыныт, почеламутым лудыныт, сценкым модыныт. «Аленушка» группыш коштшо йоча-влаклан чылажат оҥай лийын: акрет курымла гыч толшо калыкмутан модыш-шамыч, пагалыме шоҥгыеҥ-влак нерген муро, а эше йоча-влак шке кидышт дене пӧлек-влакым ыштеныт. Тыгай погынымашын  шонымашыже — тек икшыве-влак коча-кова дене пырля эртарыме жапым пиалан тат семын аклышт, нуным пагалышт, тазалыкыштым перегаш полшышт.

9 сентябрьыште руш писатель Лев Николаевич Толстойын шочмыжлан 190 ий темын. Тиде лӱмгече вашеш «Ясный Полянын волгыдыжо» лӱман сылнымут салонышто погынымаш эртен. 9-ше номеран школын 10-шо классыштыже тунемше-влак кугу писательын илыш да творчествыж дене лишкырак палыме лийыныт. Толстой тӱнямбал кӱкшытан возышо веле огыл, тыгак моткоч кумда чонан, поро, мунло айдеме лийын. Вашлиймашыште йоча-шамыч Лев Николаевичын йӧратыме композитор-влакшын произведенийлашт гыч ужашым колыштыныт. Нине сем-влак колыштшо еҥым акрет жапыш пӧртылтеныт.

«Толстойым палыде, шкендым элетым палышылан, шкендым культурный айдемылан шотлаш ок лий», — возен Максим Горький.

Марий Эл Республикысе Олык Ипай лӱмеш кугыжаныш самырыктукым премийлан тений 50 ий. Тыгай премий сылнымут, тӱвыра да сымыктыш аланыште  тыршыше еҥ-влаклан пуалтеш. 1968 ийыште, комсомоллан 50 ий темме жапыште, ВЛКСМ Марий обком республикысе самырык талант-влакым кумылаҥдымашлан премийым ышташ да тудлан Олык Ипайын лӱмжым пуаш палемденыт.

Олык Ипай – марий калыкын уста поэтше. Тудын лӱмжӧ шочмо сылнымутышкына шӧртньӧ буква дене возалт кодын. Тудо кӱчык ӱмырым – 25 ийым — гына илен. Но илыме курымыштыжо моткоч шуко пашам ыштен коден: 10 ияшак икымше почеламутым возен, 16 ияш сылнымутыш пеҥгыдын шогалын, 20 ияш писатель ушемыш пурен. 10 ий жапыште 10 поэмым, 2 йомакым, ятыр почеламутым, ойлымаш ден очерк-влакым серен, шуко кусарыме пашам шуктен.

Олык Ипай лӱмеш лауреат лӱмым эн ондак комозитор Эрик Сапаев да поэт Валентин Колумб налыныт. В.Колумблан тиде лӱмым «Эре чоҥешташ, чоҥешташ» почеламут сборникшылан да «Абакан – Тайшет» кӱртньыгорным  ыштыме нерген «Келшымаш ола» очерк книгажлан пуымо. А композитор Э.Сапаев  ятыр мурын да «Акпатыр» икымше марий оперын авторжо семын историеш кодын.

1994 ийыште премий «кугыжаныш» манме премийыш савырнен. 2008 ий гыч лауреат-влаклан диплом дене пырля у оҥпалым – медальым – пуаш тӱҥалыныт. 50 ий жапыште ятыр сӱретче, семмастар, мурызо, писатель ден поэт тыгай лӱмым сулен. Нунын коклаште поэт-влак С.Николаев, А.Иванова, А.Тимиркаев, артист-влак Г.Иванова-Ямаева, И.Смирнов, И. Актуганов, сӱретче-влак З.Лаврентьев, М.Клюкина, О.Боголюбов да молат. Марий кугыжаныш университетын да И.С. Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын студентышт-влак дене вашлиймашыш Олык Ипай лӱмеш кугыжаныш премийын лауреатше-влак мурызо, поэт Татьяна Соловьева ден Марий самырык театрын актрисыже, мурызо Любовь Купсольцева толыныт.

Кӧ тыгай «Ушан-влак»? —

Весела компаний,

Вияҥда уш-акылым,

Пластикым да тӱткышым.

Эн изи лудшына да нунын ача-аваштлан  «Умничка» модыш клуб угыч шке омсажым почын. Вашлиймашыште Олег Бундурын да Александр Прокофьевын почеламутыштым лудыныт. Нуно пакчасаска ден емыж-саскалан пӧлеклалтыныт.

Изи Ушан-влак юзо ужар аланыште пакчасаска ден емыж-саскам погеныт, тамле компотым шолтеныт да кугыеҥ-влак дене пырля тамленыт.

Модыш дене модмаш, почеламутым лудмаш чылаштым иктыш ушен.

Изи Ушан-влак у йолташым кажне кугарнян 11 шагатлан вучат.

Йӧратен тендам вашлийыт ,

Пашам ыштат чон ден!

 «Ушан» деке йоча-влак толыт 

Кугу кумыл ден!

Вучена тендам книгагудышто!

18 сентябрьыште мемнан книгагудын лудшыжо-влаклан «Мый да закон» Лӱдыкшыдымылык правовой школ шке пашажым угыч тӱҥалын. Школысо занятий-влакын программыжым Марий Эл Республикысе МВД-се Следственный управленийын специалистышт дене чоҥымо. Тудын тӱҥ задачыже — кушкын толшо самырык тукым коклаште преступность шотышто профилактикым эртарымаш.

Лӱдыкшыдымылык правовой школын икымше колыштшыжо-влак Т. И. Александрова лӱмеш 11-ше номеран лицейын 8 «Э» классыштыже тунемше-шамыч лийыныт. Нунылан «Уголовный да административный ответственность» лӱман  икымше занятийым эртареныт.